Hai ngành xuất khẩu tỷ đô kiến nghị miễn thuế VAT để giữ vững lợi thế cạnh tranh

Hai mặt hàng nông sản chủ lực của Việt Nam là gạo và cà phê đang đối mặt với thách thức nghiêm trọng do chính sách thuế giá trị gia tăng (VAT) mới áp dụng từ ngày 1/7/2025. Theo đó, cả gạo và cà phê nhân đều bị đưa trở lại danh mục hàng hóa chịu thuế VAT 5%, khiến Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) và Hiệp hội Cà phê - Ca cao Việt Nam (VICOFA) đồng loạt gửi văn bản kiến nghị Thủ tướng Chính phủ xem xét miễn thuế cho hai mặt hàng xuất khẩu chiến lược này.

Trong nửa đầu năm 2025, xuất khẩu gạo của Việt Nam đạt hơn 4,7 triệu tấn, mang về kim ngạch 2,45 tỷ USD. Đây là kết quả tích cực trong bối cảnh mục tiêu năm 2025 là xuất khẩu 9 triệu tấn gạo, tương đương 5,7 tỷ USD. Tuy nhiên, VFA lo ngại rằng việc áp thuế VAT 5% sẽ làm đội chi phí cho doanh nghiệp, làm suy giảm lợi nhuận và giảm sức cạnh tranh so với các đối thủ như Thái Lan, Ấn Độ hay Myanmar – những quốc gia đang áp dụng chính sách thuế linh hoạt hoặc hoàn thuế nhanh gọn.

Chủ tịch VFA, ông Đỗ Hà Nam, chia sẻ: “Doanh nghiệp buộc phải ứng vốn để nộp thuế trước trong khi chưa được ngân hàng giải ngân phần thuế trong vốn lưu động, dẫn đến dòng tiền bị gián đoạn. Hơn nữa, thủ tục hoàn thuế sau đó lại rườm rà, kéo dài, gây nhiều áp lực tài chính.” Không chỉ ảnh hưởng đến chi phí vận hành, sự chậm trễ trong quá trình hoàn thuế còn tác động trực tiếp đến chu kỳ sản xuất – xuất khẩu, làm giảm hiệu quả kinh doanh toàn ngành.

Tương tự, ngành cà phê – một trong những mặt hàng xuất khẩu mang về giá trị cao nhất cho Việt Nam – cũng rơi vào hoàn cảnh tương tự. Trong 6 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu cà phê đạt gần 1 triệu tấn, thu về hơn 5,5 tỷ USD, tăng vọt 66% về giá trị so với cùng kỳ năm 2024. Tuy nhiên, VICOFA cảnh báo rằng quy định áp thuế VAT 5% cho cà phê nhân sẽ gây khó khăn lớn, vì phần lớn sản lượng – hơn 85% – được xuất khẩu, đồng nghĩa phần thuế này rồi cũng phải hoàn lại.

Chủ tịch VICOFA, ông Nguyễn Nam Hải, cho rằng: “Trước đây, chính sách tương tự đã gây nhiều bất cập, khiến một số đối tượng lợi dụng hoàn thuế để gian lận, đồng thời làm khó các doanh nghiệp chân chính.” Ông nhấn mạnh rằng việc tái áp dụng thuế VAT 5% sẽ không tạo nguồn thu đáng kể cho ngân sách nhưng lại khiến cả doanh nghiệp lẫn cơ quan thuế tốn thêm nguồn lực, thời gian và chi phí để xử lý hồ sơ hoàn thuế.

Thực tế, khi doanh nghiệp phải nộp VAT ngay từ đầu nhưng quá trình hoàn thuế kéo dài nhiều tháng, dòng tiền bị tắc nghẽn, làm gián đoạn hoạt động mua hàng, sản xuất và xuất khẩu. Điều này khiến năng lực cạnh tranh của nông sản Việt Nam suy giảm nghiêm trọng, đặc biệt khi so với các quốc gia có chính sách thuế ưu đãi hơn cho hàng xuất khẩu.

Trước những lo ngại trên, cả VFA và VICOFA cùng thống nhất kiến nghị Thủ tướng Chính phủ loại gạo và cà phê nhân ra khỏi nhóm hàng hóa chịu thuế VAT 5%. Đây được xem là giải pháp cấp thiết để giữ vững vị thế của Việt Nam trên thị trường nông sản toàn cầu, đồng thời hỗ trợ cộng đồng doanh nghiệp vượt qua khó khăn và phát triển bền vững.