Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng nghiêm trọng, các đô thị lớn như TP.HCM đang đứng trước cơ hội – cũng như thách thức – để chuyển mình sang hướng giao thông xanh. Việc thay thế xe xăng bằng xe điện không chỉ là xu hướng công nghệ, mà còn là giải pháp sống còn cho phát triển bền vững, giảm phát thải khí nhà kính và cải thiện chất lượng không khí tại các đô thị đông đúc.

Với hơn 14 triệu dân và khoảng 11 triệu phương tiện cơ giới đã đăng ký, TP.HCM sở hữu hệ thống giao thông cá nhân dày đặc nhất cả nước. Điều này khiến việc chuyển đổi sang xe điện đòi hỏi quy hoạch đồng bộ, chiến lược lâu dài và sự phối hợp đa ngành.

1. Giao thông xanh – Hướng đi tất yếu của đô thị hiện đại

Các chuyên gia quốc tế và trong nước đều khẳng định rằng việc chuyển sang xe điện mang lại nhiều lợi ích thiết thực. GS. Jago Dodson – chuyên gia chính sách đô thị thuộc Đại học RMIT – nhấn mạnh: sử dụng xe điện sẽ giúp giảm thiểu khí thải độc hại, bụi mịn từ phanh và lốp xe, đồng thời giảm tiếng ồn đáng kể so với động cơ đốt trong.

Ngoài yếu tố môi trường, người dân cũng sẽ được hưởng lợi thông qua việc tiết kiệm chi phí nhiên liệu, bảo trì phương tiện và có trải nghiệm lái xe nhẹ nhàng hơn. Doanh nghiệp trong ngành công nghệ, sản xuất và cung ứng xe điện cũng được mở ra cơ hội lớn từ nhu cầu thị trường đang tăng trưởng mạnh mẽ.

2. Những thách thức cản bước quá trình chuyển đổi

Dù tiềm năng rất lớn, quá trình điện khí hóa giao thông tại TP.HCM vẫn đối mặt không ít rào cản. Hạ tầng hiện tại chủ yếu phục vụ xe máy và ôtô cá nhân, trong khi hệ thống giao thông công cộng vẫn còn hạn chế, đặc biệt là metro và xe buýt chất lượng cao.

Theo thống kê, mỗi ngày có khoảng 2 triệu phương tiện từ các tỉnh khác đổ về TP.HCM, tạo áp lực lớn lên đường sá. Trong khi đó, hạ tầng cho người đi bộ, xe đạp và trạm sạc xe điện còn thiếu hoặc chưa đồng bộ.

Chi phí đầu tư ban đầu cho xe điện vẫn là rào cản với đại bộ phận người dân. Ngoài ra, việc loại bỏ xe cũ chạy xăng cũng cần được xử lý theo cách thân thiện với môi trường và đảm bảo không tạo ra gánh nặng xã hội.

3. Ba nhóm đối tượng hưởng lợi từ chuyển đổi xe điện

Theo các chuyên gia, nếu được triển khai đúng cách, quá trình chuyển đổi phương tiện sang xe điện sẽ mang lại lợi ích cho ba nhóm chính:

• Người dân: Giảm chi phí đi lại, cải thiện môi trường sống, hạn chế tiếng ồn và khí độc hại trong không khí.
• Doanh nghiệp: Ngành công nghiệp xe điện, trạm sạc, đổi pin, logistics và công nghệ năng lượng sẽ phát triển mạnh mẽ.
• Chính quyền và môi trường đô thị: Giảm tải giao thông, đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, thúc đẩy đô thị thông minh và thân thiện hơn.

4. Giải pháp cần thiết để chuyển đổi bền vững

Để quá trình chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện đạt hiệu quả, TP.HCM cần tập trung vào những giải pháp sau:

• Thí điểm các khu vực phát thải thấp, chỉ cho phép xe điện lưu thông trong trung tâm thành phố.
• Áp dụng thu phí tắc đường giờ cao điểm, kết hợp công nghệ thu phí tự động thông minh.
• Hỗ trợ tài chính, cho vay ưu đãi hoặc trợ giá cho người dân chuyển sang sử dụng xe máy điện, đặc biệt với đối tượng là tài xế giao hàng, người có thu nhập thấp.
• Phát triển hệ thống trạm sạc điện, bao gồm sạc nhanh, hoán đổi pin, tiêu chuẩn hóa đầu cắm và đặt tại các vị trí thuận tiện.
• Đồng bộ hạ tầng giao thông xanh: Mở rộng làn đường cho xe đạp, người đi bộ và tích hợp giao thông công cộng như xe buýt điện, tàu metro.
• Nâng cao nhận thức cộng đồng, tuyên truyền về lợi ích của xe điện và giao thông xanh, từ đó thay đổi hành vi di chuyển.

5. TP.HCM có thể trở thành hình mẫu đô thị xanh

Theo TS. Daisy Kanagasapapathy (RMIT Việt Nam), TP.HCM hội tụ đủ yếu tố để trở thành đô thị tiên phong về giao thông xanh tại Đông Nam Á. Tuy nhiên, để đạt được điều này, thành phố cần đảm bảo không để bất kỳ ai bị bỏ lại phía sau, đặc biệt là người yếu thế như người già, người khuyết tật và người thu nhập thấp.

“Quy hoạch tổng thể về giao thông đô thị cần đi trước một bước, kết hợp giữa chính sách hỗ trợ, công nghệ và cam kết rõ ràng từ cả chính quyền lẫn cộng đồng doanh nghiệp,” bà Daisy nhấn mạnh.

Chuyển đổi xe xăng sang xe điện không chỉ là xu hướng, mà là bước đi chiến lược để TP.HCM phát triển bền vững. Khi người dân, doanh nghiệp và chính quyền cùng hợp lực, thành phố hoàn toàn có thể trở thành hình mẫu giao thông xanh trong khu vực. Và điều quan trọng nhất là: hành động phải bắt đầu ngay từ bây giờ – chậm trễ sẽ khiến cái giá phải trả về môi trường và sức khỏe cộng đồng càng lớn hơn.